زمانی که شما دچار تنش می شوید، واکنش جنگ یا گریز[۱] در شما تحریک می‌شود.

آیا تا بحال به این فکر کرده‌اید که زمانی که فیلم ترسناک را تماشا می‌کنید، چه چیزی باعث ضربان قلب می شود؟ یا وقتی کسی در رانندگی جلو شما می پیچد، چه چیزی مسئول واکنش سریع شماست؟ یا اینکه وقتی که مجبور هستید برای یک اتاق پر از تماشاچی صحبت کنید چرا مغز شما خالی و کف دست شما خیس عرق می‌شود؟

سیستم عصبی سمپاتیک آن چیزی است که واکنش "جنگ یا گریز" را تحریک می کند که در هنگام روبرو شدن با یک تهدید، چه توسط یک حیوان وحشی باشد و یا مواجهه با ترس از صحبت برای جمع رخ می دهد. وقتی خطری وجود ندارد، سیستم عصبی پاراسمپاتیک به بدن شما اجازه استراحت، تجدید قوا، بهبودی و هضم مواد مغذی را می‌دهد.

دستگاه عصبی خود گردان[۲]

سیستم عصبی سمپاتیک یک شاخه از دستگاه عصبی خود گردان است (شاخه دیگر دستگاه عصبی پاراسمپاتیک است). دستگاه عصبی خود گردان عملکرد اندام‌ها مانند قلب، معده، مثانه و روده‌ها را کنترل می‌کند که بدون تلاش آگاهانه انجام می شود. همچنین کنترل ماهیچه‌های بدن را در اختیار دارد. شما معمولا کار این سیستم را متوجه نخواهید شد چون بصورت عکس العمل غیرارادی در پاسخ به محرک‌هایی همانند تهدید حیوانات وحشی عمل می‌کند.

در شرایط پر استرس، اتفاقاتی در مغز شما رخ می‌دهند. اول، بادامه[۳]، که مسئول تشخیص ترس و آماده شدن برای رویدادهای اضطراری است، یک پیام به هیپوتالاموس می‌فرستد که شما در خطر هستید. پس از آن هیپوتالاموس که سیستم عصبی را به سیستم غدد درون‌ریز متصل می‌کند، آدرنالین را به جریان خون شما می‌فرستد. این امر باعث تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی، مانند گشاد شدن مردمک چشم، افزایش ضربان قلب و فشار خون، افزایش هوشیاری و تشدید حواس انسان می‌شود. علاوه بر این، در جریان خون شما قند خون و چربی برای تولید انرژی آزاد می‌شوند، بنابراین شما می‌توانید با خطر "بجنگید" یا از آن "فرار" کنید.

این سیستمِ بسیار خوب سازمان‌دهی شده، در اختلال شخصیت مرزی به راحتی برانگیخته می‌شود، که می‌تواند باعث کشمکش عاطفی جدیِ درونی و بیرونی شود.

سیستم عصبی سمپاتیک و اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک وضعیت روانی شایع و دردسرساز است که میلیون ها نفر را در جهان درگیر کرده است. علی‌رغم شیوع آن، تحقیقات کمی برای مطالعه مکانیسم‌های عصبی یا فیزیولوژیکی مربوط به این اختلال انجام شده‌ است. برخی دانشمندان اظهار کرده‌اند که درک بهتر ساز و کار پشت این اختلال، مانند مسایل مربوط به سیستم عصبی سمپاتیک، ممکن است منتهی به ایجاد گزینه‌های درمانی موثرتری شود. تا به امروز، اگرچه برخی از داروها می‌توانند به کنترل نشانه‌ها وعوارض مختص به BPD کمک کنند، اما هیچ داروی برای درمان اختلال شخصیت مرزی، بصورت ویژه و مشخص مورد تایید قرار نگرفته است.

براساس "راهنمای تشخیص آماری اختلالات روحی، ویرایش پنجم" - مرجع متخصصان بهداشت و درمان برای بررسی در هنگام تشخیص اختلالات - افراد داری اختلال شخصیت مرزی به طور معمول در کنترل احساسات خود مشکل دارند. محققان بر این باورند که این بدین معنا است که سیستم عصبی سمپاتیک در افرادی مبتلا به این اختلال ممکن است بیش از حد تحریک و باعث بروز واکنش‌های شدید یا غیر منطقی شود. افرادی دارای BPD گرایش به بروز نشانه‌های استرس بصورت طولانی مدت‌ تر از دیگران دارند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی، ۲۰ درصد بیشتر از دیگران در یک حالت احساسی باقی می‌مانند.

برای افرادی که داری اختلال شخصیت مرزی هستند، مواجهه با شرایط کم اهمیت که بر دیگر افراد تاثیر خاصی ندارد، می‌تواند در آنها باعث بروز عکس العمل های شدید جسمانی شود. این ویژگی می‌تواند استرس و اضطراب شدیدی ایجاد کند، حتی اگر این استرس ناشی از فکر و خیال واهی باشد. به عنوان مثال، اگر فرد دارای اختلال مرزی فکر می کند که همسرش قصد دارد او را ترک کند، ممکن است هراسان و پریشان شود، حتی اگر همسر او هیچ قصدی برای جدا شدن از وی نداشته باشد. در این حالت ممکن است دچار تپش قلب شود، گریه کند و هجوم آدرنالین را حس کرده و برای جلوگیری از ترک شریک خود اقدام عجولانه ای انجام دهد.

علت این عکس العمل شدید، ناشناخته است. برخی متخصصان سلامت و درمان بر این باورند که BPD به دلیل ترکیبی از عوامل زیستی و محیطی، از جمله ژنتیک و نحوه تربیت، ایجاد می شود. سوءاستفاده، اذیت و آزار، ضربه روحی و طرد شدن همگی به افزایش ریسک ابتلا به BPD مرتبط هستند. در یک مطالعه، ۷۵ درصد از زنان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، سابقه مستندی از مورد سو استفاده جنسی قرار گرفتن در دوران کودکی را داشتند. سابقه خانوادگی نیز نقش اساسی در ابتلا به اختلال مرزی ایفا می‌کند. ابتلا به BPD حدود پنج برابر، میان بستگان درجه اول افراد دارای این اختلال شایع تر است.

اهمیت یادگیری مدیریت استرس

علت هر چه باشد، چون افراد مبتلا به BPD گرایش بیشتری به ورود به حالت “جنگ یا گریز” دارند و حتی هنگامی که منبع استرس به پایان برسد، در آن حالت باقی می مانند، لذا یادگیری مدیریت استرسی که می‌تواند موجب تحریک این وضعیت شود، برای جلوگیری از عود آن و بهبود کیفیت سلامت عمومی، ضروری و حیاتی است. در طول زمان، حفظ حالت دائمی آماده‌باش می‌تواند باعث اضافه‌کاری در بدن شما شود. این سایش و فرسودگی که به عنوان بار آلوستاتیک[۴] شناخته می‌شود، می‌تواند موجب مشکلات جدی سلامتی شود. البته داشتن BPD به خودی خود استرس زا است. با این حال مکانیسم های مقابله ای وجود دارد که می تواند به شما در بهبود وضعیت سلامت روحی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. برای راهنمایی در مورد فراگیری چگونگی کنترل و مدیریت استرس، منابع زیر را به شما معرفی می کنیم:

[۱] Fight-or-Flight Response
[۲] Autonomic Nervous System
[۳] Amygdala
[۴] Allostatic load